Jest to przewlekłe zapalenie błony śluzowej jelita, które prowadzi do jej przekrwienia, obrzęku oraz owrzodzeń i skłonności do krwawień. Zmiany chorobowe zawsze obejmują końcowy odcinek jelita grubego – odbytnicę, ale mogą rozprzestrzeniać się na całe jelito grube.

Choroba rozpoczyna się powoli zwiększeniem ilości wypróżnień, a uwagę chorego zwraca zwykle dopiero domieszka krwi w stolcu. Znacznie rzadziej początek choroby jest ostry, z wysoką gorączką, gwałtowną biegunką, szybko postępującym odwodnieniem. Liczba stolców jest zmienna, może wynosić od 3 do 15 i więcej na dobę i zależy od nasilenia choroby oraz długości zajętego odcinka jelita. Wypróżnienie poprzedza naglące, bolesne parcie na stolec. Inne objawy to ogólne osłabienie, gorączka, utrata apetytu i chudnięcie.

Kontaktu z lekarzem wymaga:

Wypróżnienia z domieszką krwi

Biegunka utrzymująca się ponad 2 tygodnie

Każde nasilenie się objawów u pacjenta z rozpoznaną już chorobą (zwiększenie liczby wypróżnień, gorączka, chudnięcie)

Nowe dolegliwości u pacjenta z rozpoznaną już chorobą

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:

Osłabienie i odwodnienie u pacjenta z zaostrzeniem choroby

Utrzymujące się silne bóle brzucha ze wzdęciem i zaparciem

Przyczyna choroby nie jest znana. Najprawdopodobniej jest to choroba z autoagresji, w której komórki układu odpornościowego atakują własne tkanki. Pojawienie się oraz nawrót dolegliwości często poprzedza grypa, leczenie antybiotykami lub stres psychiczny. Do zachorowania dochodzi najczęściej między 15 a 40 rokiem życia. Występowanie jest rodzinne, ryzyko zachorowania u dzieci chorego jest kilkakrotnie większe niż u reszty populacji.

Dotychczasowa wiedza nie pozwala przewidzieć wystąpienia choroby ani temu zapobiec.

Choroba cechuje się występowaniem zaostrzeń i remisji, które trwają niekiedy wiele lat. Systematyczne leczenie, kontynuowane również przy braku objawów, częściowo zapobiega nawrotom choroby.

Toksyczne rozszerzenie okrężnicy

Przedziurawienie jelita

Rak jelita grubego

U niektórych pacjentów stan zapalny obejmuje również inne narządy (stawy, wątrobę, oczy, skórę), a jego nasilenie jest najczęściej powiązane z aktywnością procesu chorobowego w jelicie.

W przypadku przewlekłej biegunki lekarz zleca zwykle badanie kału. Po wykluczeniu przyczyn infekcyjnych ogląda się jelito grube za pomocą endoskopu (w trakcie rektoskopii lub sigmoidoskopii) i pobiera wycinki do badania histopatologicznego, które przesądza o rozpoznaniu.

Leczenie ma na celu hamowanie przewlekłego stanu zapalnego, łagodzenie objawów i zapobieganie występowaniu powikłań. Chory powinien przyjmować leki nawet po wygaśnięciu objawów choroby, ponieważ pomaga to w utrzymaniu remisji. Wieloletni stan zapalny jelita sprzyja występowaniu raka tego narządu, ryzyko rośnie po 10 latach trwania choroby.

Zalecenia ogólne
Sposób leczenia oraz decyzja, czy można je prowadzić w domu, czy konieczny jest pobyt w szpitalu, zależy od aktywności i zasięgu choroby. W okresach ciężkich zaostrzeń, gdy nasilona biegunka powoduje odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe i inne niedobory, konieczne jest dożylne podawanie leków oraz płynów i substancji odżywczych. Po uzyskaniu poprawy leczenie może być prowadzone w domu.
Dieta powinna być bogatobiałkowa. Podobnie jak u zdrowych, ilość i objętość wypróżnień zależy między innymi od zawartości błonnika w diecie. W sytuacji, kiedy dostęp do łazienki jest utrudniony, na przykład w podróży, można zatem ograniczyć spożycie pokarmów zwiększających objętość kału. Również w czasie zaostrzeń choroby należy zmniejszyć spożycie błonnika. U niektórych osób mleko nasila biegunkę i wówczas należy się go wystrzegać.
W okresach remisji i przy łagodnych rzutach choroby można prowadzić normalne życie zawodowe, nie ma wtedy ograniczeń dotyczących aktywności fizycznej. Ciężkie zaostrzenia choroby prowadzą do osłabienia i wtedy zaleca się leżenie.

Leczenie farmakologiczne

Podstawowym lekiem jest sulfasalazyna w tabletkach oraz czopkach

W okresach zaostrzeń stosuje się steroidy w tabletkach, w postaci wlewek doodbytniczych, a niekiedy również dożylnie

Jeśli standardowe leczenie nie przynosi efektu, stosuje się leki immunosupresyjne, przede wszystkim azatioprynę

Gdy choroba ma ciężki przebieg i nie udaje się farmakologicznie opanować stanu zapalnego lub występują powikłania jelitowe, usuwa się jelito grube (resekcja jelita grubego).

Opracowała
lek. med. Edyta Zagórowicz