29 marca 2024r.
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
Emedica.pl - Internetowy serwis dla Pacjentów
 
Synonimy  ->
Martwica (necrosis)
Opis  ->
Zgorzel rozwija się w wyniku zakażenia rany lub nieodwracalnego uszkodzenia tkanki na przykład w wyniku jej zmiażdżenia, oziębienia, oparzenia lub pozbawienia dopływu krwi. Martwicy ulegać może każda część ciała, jednak najczęściej dotyczy ona stóp lub innych części kończyn dolnych, palców rąk i stóp, przedramion. Najbardziej niebezpieczna jest zgorzel zlokalizowana w obrębie narządów wewnętrznych. Rozróżnia się dwa rodzaje zgorzeli – zgorzel (martwicę) suchą, w której nie dochodzi do zakażenia bakteryjnego i zgorzel (martwicę) mokrą związaną z infekcją bakteryjną. Zgorzel sucha w razie nieprawidłowego postępowania może przechodzić w postać mokrą. Spotykana obecnie stosunkowo rzadko tak zwana zgorzel gazowa jest rodzajem zgorzeli mokrej powstającej w wyniku zakażenia szczególnym gatunkiem bakterii – laseczką zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens).
Objawy  ->
  • Martwa skóra ma charakterystyczny brunatno-czarny kolor. Jeśli zgorzel obejmuje przyległe mięśnie lub kości przyjmują one podobną barwę
  • Obrzęk
  • Ból, a w przypadku głębokiej martwicy całkowita utrata czucia w obrębie obumarłej skóry
  • Z owrzodzeń i ran w obrębie zgorzelinowych tkanek sączy się krwistobrunatna treść o charakterystycznym, nieprzyjemnym zapachu
  • Gorączka zwykle nie przekracza 38,5°C Celsjusza
  • W przypadku zgorzeli gazowej charakterystyczne jest trzeszczenie skóry, pod którą gromadzą się pęcherzyki gazu

    Kontaktu z lekarzem wymaga:
    Pojawienie się objawów zgorzeli wymaga jak najszybszego kontaktu z lekarzem, jego odwlekanie może prowadzić do rozwoju ciężkich powikłań a nawet do śmierci.
  • Przyczyny  ->
    Zgorzel (martwica) sucha powstaje, gdy dopływ krwi do określonej części ciała jest zablokowany lub znacznie ograniczony. Ewentualne zakażenie bakteryjne wskutek zanieczyszczenia rany może w tym przypadku prowadzić do powstania zgorzeli mokrej. Brak dopływu krwi do tkanek może być wynikiem:
  • Zwężenia tętnic w przebiegu miażdżycy lub cukrzycy
  • Powstania zakrzepów w naczyniach krwionośnych
  • Ciężkiego odmrożenia
  • Uszkodzenia tkanek wskutek głębokich ran szczególnie kłutych, ran tłuczonych oraz wskutek zabiegów operacyjnych

    Czynniki sprzyjające zachorowaniu
    Zwiększone ryzyko powstania zgorzeli tkanek wiąże się z:
  • Cukrzycą
  • Miażdżycą tętnic powodującą pogorszenie ukrwienia kończyn
  • Paleniem papierosów
  • Wysoką zawartością tłuszczów i cholesterolu we krwi
  • Podeszłym wiekiem
  • Chorobami naczyń krwionośnych, na przykład chorobą Buergera lub zespołem Raynauda
  • Ogólnym osłabieniem organizmu
  • Zaburzeniami funkcji układu odpornościowego
  • Zapobieganie  ->
  • W przypadku cukrzycy należy bardzo ściśle przestrzegać zaleceń lekarza dotyczących przyjmowania leków, kontroli poziomu cukru we krwi, a także koniecznej diety. Wskazana jest szczególna dbałość o higienę stóp, regularne i staranne przycinanie paznokci, noszenie wygodnego i dobrze dopasowanego obuwia, unikanie urazów stóp
  • Zapobieganie miażdżycy tętnic – zaprzestanie palenia tytoniu, dieta z małą ilością tłuszczów i cholesterolu, regularna aktywność ruchowa. W przypadku rozwiniętej miażdżycy tętnic zaleca się systematyczne spacery, które pobudzają rozwój krążenia obocznego, ochronę stóp przed urazami, działaniem zimna, zakażeniami. Konieczne jest regularne przyjmowanie przepisanych przez lekarza leków poprawiających ukrwienie kończyn.
  • W przypadku jakichkolwiek oznak zakażenia w obrębie zranionej skóry – obrzęku, ocieplenia, zaczerwienienia, tkliwości lub bólu – wskazane jest jak najszybsza kontrola lekarska
  • Przebieg  ->
    We wczesnym okresie większość przypadków zgorzeli można skutecznie wyleczyć przy użyciu antybiotyków, ewentualnie wykonując chirurgiczne wycięcie obumarłych tkanek. Zgorzel nieleczona oraz przypadki, w których leczenie rozpoczęto zbyt późno, grożą rozwojem niebezpiecznych powikłań prowadzących do ciężkiego kalectwa lub nawet do śmierci.
    Powikłania  ->
  • Przedostanie się bakterii do krwioobiegu i ich rozsiew po całym organizmie
  • Wstrząs septyczny
  • Rozwój zespołu rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (tzw. DIC) – ciężkich zaburzeń układu krzepnięcia krwi w wyniku przedostania się dużej ilości bakterii do krwi
  • Szerzenie się zgorzeli wymagające amputacji całej kończyny
  • Badania  ->
    Rozpoznanie zgorzeli jest stosunkowo proste – lekarzowi wystarcza zwykle, dokładne badanie chorego.
    Mimo to konieczne jest wykonanie szeregu badań dodatkowych mających na celu ocenę ogólnego stanu zdrowia chorego, wykrycie chorób mogących utrudniać leczenie, a także określenie gatunku bakterii odpowiedzialnej za ewentualne zakażenie tkanki martwiczej i sprawdzenie, jakie antybiotyki będą skuteczne w zwalczaniu infekcji.
    Cel leczenia  ->
    Celem leczenia jest ograniczenie obszaru martwicy (nieodwracalnego uszkodzenia tkanek) oraz zlikwidowanie zakażenia bakteryjnego w celu uniknięcia ciężkiego kalectwa oraz uratowania życia chorego.
    Leczenie  ->
    Zalecenia ogólne
  • Leczenie zgorzeli prowadzi się zawsze w szpitalu, zwykle w oddziale chirurgicznym
  • Do czasu opanowania postępu martwicy i ewentualnego zakażenia wskazany jest wypoczynek w łóżku, a następnie stopniowy powrót do pełnej aktywności fizycznej
  • W przypadku wykonanej amputacji konieczna jest rehabilitacja ruchowa i pomoc psychologa
  • Podczas leczenia i w okresie rekonwalescencji wskazana jest dieta wysokokaloryczna i bogatobiałkowa, która przyspieszy odbudowę zniszczonych tkanek
  • Zaleca się wypijanie dużej ilości płynów, szczególnie w przypadkach przebiegających z wysoką gorączką, nawet do 7-8 szklanek płynu dziennie
  • Zaleca się przyjmowanie preparatów zawierających witaminy i niezbędne mikroelementy

    Leczenie farmakologiczne
    W ramach leczenia farmakologicznego zwykle stosuje się:
  • Antybiotyki działające na wiele bakterii (tzw. antybiotyki o szerokim spektrum działania) – w celu likwidacji, ale także zapobiegania zakażeniu bakteryjnemu (w początkowym okresie leczenia podaje się niekiedy dwa, a nawet trzy różne antybiotyki, zwykle dożylnie)
  • Leki poprawiające przepływ krwi w naczyniach tętniczych i żylnych
  • Leki przeciwbólowe
  • Leki o działaniu przeciwzakrzepowym, zapobiegające rozwojowi zespołu rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego
  • Leczenie operacyjne  ->
    Leczenie operacyjne zgorzeli, zwłaszcza przypadków ciężkich i powikłanych, jest równie ważne jak leczenie farmakologiczne. Wykonuje się zwykle zabiegi polegające na usunięciu martwych tkanek. Niekiedy konieczne jest kilka takich zabiegów wykonywanych w miarę postępu zgorzeli w kilkudniowych odstępach czasu. Do zadań chirurgów należy także regularna zmiana opatrunków na objętych zgorzelą częściach ciała. W przypadkach powikłanych lub nie poddających się leczeniu niezbędna może być amputacja części lub nawet całej kończyny.
    Podpis  ->
    Opracował
    lek. med. Robert Olewiński

    Nota prawna


    Prezentowane strony mają charakter edukacyjny. Ogólne informacje na temat chorób i zasad postępowania w żadnym stopniu nie zastępują fachowej porady lekarskiej. Pomimo rygorystycznego przestrzegania ogólnie przyjętych zasad tworzenia serwisów medycznych ustalonych przez Health on the Net Foundation i weryfikacji prezentowanych treści przez uznane Autorytety medyczne, twórcy serwisu nie biorą żadnej odpowiedzialności, ani pośredniej ani bezpośredniej, za sposób wykorzystania i interpretowania informacji zawartych w serwisie.