Jest to rzadko występujący, ciężki stan zapalny jelita, prowadzący do znacznego odwodnienia, a niekiedy zapalenia otrzewnej i wstrząsu.

Choroba ma ciężki przebieg. Najczęściej występują jednocześnie biegunka z domieszką krwi, kurczowe bóle brzucha, gorączka oraz znaczne osłabienie. Niekiedy objawom tym towarzyszą nudności i wymioty. Dolegliwości mogą wystąpić w trakcie przyjmowania antybiotyków lub 7-10 dni po zakończeniu leczenia.

Kontaktu z lekarzem wymaga:
Nasilona biegunka u osoby, która przyjmuje antybiotyki lub niedawno przestała je przyjmować, szczególnie jeśli towarzyszą jej bóle brzucha. Niezbyt nasilona biegunka, która nie wymaga leczenia, występuje u około 5-10% osób przyjmujących antybiotyki.

Szybkiego kontaktu z lekarzem wymaga:
Osłabienie, odwodnienie, gorączka u osoby z biegunką, która przyjmuje antybiotyki lub niedawno przestała je przyjmować.

Wystąpienie choroby jest najczęściej wynikiem nałożenia się ostrego niedokrwienia jelit i działania toksyn bakteryjnych. Chorują zwykle osoby starsze, z niewydolnością krążenia, leczone antybiotykami, u których przejściowo (np. w czasie zabiegu operacyjnego lub zaraz po nim) dochodzi do pogorszenia ukrwienia jelita. Antybiotyki niszczą prawidłową florę bakteryjną jelita i prowadzą do namnażania się szczepów, które są na nie oporne. Najgroźniejsza jest bakteria o nazwie Clostridium difficile, która produkuje toksynę wywołującą owrzodzenia i martwicę błony śluzowej jelita, oraz antybiotykooporne szczepy gronkowca złocistego. Objawy choroby są wynikiem odwodnienia organizmu oraz przechodzenia bakterii i toksyn do krwi, co prowadzi do uogólnionego zakażenia.
U młodych, zdrowych osób również dochodzi do nadmiernego rozplemu Clostridium difficile jako powikłania po antybiotykoterapii, ale ma ono zwykle mniej dramatyczny przebieg. Bóle brzucha mogą nie występować, biegunka jest łagodna, niekoniecznie z domieszką krwi i nie prowadzi do pogorszenia stanu ogólnego. Leczenie nie jest wówczas konieczne.

Nie istnieją żadne specjalne metody zapobiegania.

Rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego jest ciężką chorobą, która nawet przy wczesnym rozpoznaniu i optymalnym leczeniu może doprowadzić do zgonu.
W łagodnych postaciach zakażenia Clostridium difficile leczenie prowadzi do szybkiego ustąpienia dolegliwości.

Zapalenie otrzewnej

Niedrożność jelit (porażenna)

Perforacja (przedziurawienie) jelita

Wstrząs i zgon

W ciężkich przypadkach o rozpoznaniu decydują przede wszystkim objawy u osoby z obecnością czynników ryzyka. W przypadku biegunki bada się kał na obecność bakterii i ich toksyn. Wykonuje się także rektoskopię, czyli wziernikowanie odbytnicy.

Celem leczenia jest eliminacja chorobotwórczego drobnoustroju z organizmu.

Zalecenia ogólne
Jeśli w trakcie przyjmowania antybiotyków pojawiła się nasilona biegunka z towarzyszącym bólem brzucha, leczenie należy przerwać i skontaktować się z lekarzem. W ciężkich przypadkach, przy objawach odwodnienia, leczenie odbywa się w szpitalu i polega na odżywianiu i stosowaniu antybiotyków drogą dożylną. Przy łagodnych objawach można pozostać w domu.
Nie wolno na własną rękę przyjmować leków o działaniu zapierającym.
W przypadku nasilonej biegunki stosuje się dietę kleikową, a następnie lekkostrawną (potrawy wyłącznie gotowane, z ograniczeniem tłuszczów) i po kilku dniach normalną.
Aktywność zawodową i fizyczną można podjąć po całkowitym ustąpieniu dolegliwości.

Leczenie farmakologiczne
Antybiotyk stosowany przy zakażeniu Clostridium difficile to metronidazol, a przy braku poprawy – wankomycyna.
Ponadto stosuje się płyny dożylnie, a w ciężkich przypadkach całkowite żywienie pozajelitowe.

Opracowała
lek. med. Edyta Zagórowicz